Бэгъ Нурбый

Бэгъ Нурбый шэкIогъум и 18-м 1937-рэ илъэсым Теуцожь къедзыгъом ит къуаджэу Нэчэрэзые къыщыхъугъ. Гурыт еджапIэм ыуж Мыекъопэ мэкъумэщ техникумым чIэхьагъ, къыухыгъ, зоотехникэу къоджэ колхозым Iоф щишIагъ. 1964-рэ илъэсым Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым филологиемкIэ ифакультет къыухыгъ, илъэс заулэ кIэлэегъаджэу Iоф ышIагъ.

Ау Нурбый ыгукIэ зыкIэхъопсэу, зымыгъэгупсэфыщтыгъэ шIоигъоныгъэ иIагъ: усэн-гупшысэныр. Шъыпкъэ, къоджэ еджапIэм чIэсыгъ а лъэныкъор къызыхэщым, ары институтым чIэхьаныри зэпхыгъагъэр. Апэу собкоррэу Теуцожь районым щыIагъ, етIанэ хэку гъэзетэу «Социалистическэ Адыгеим» пропагандэм, культурэм яотдел ипащэу 1967 — 1993-рэ илъэсхэм Iоф щишIагъ. Ыужым кIэлэцIыкIу журналэу «Жъогъобын» зыфиIорэм илъэситIу фэдизрэ иредакторыгъ.

Ытхыхэрэр 1962-рэ илъэсым къыщыублагъэу хиутыгъэх. Илъэс 30-м хьалэлэу, гухахъо хигъуатэу Бэгъ Нурбый адыгэ литературэм щылэжьагъ, гупшысэкIэ амали, тхэкIэ шапхъи ыгъотыгъ. Усэным, гупшысэн-тхэным афэщэгъапэу, ыгукIэ агъатхъэу зэрэщытыгъэр ытхыгъэ тхылъ зэфэшъхьаф пчъагъэмэ уяджэ зыхъукIэ, джыри нахь пшIошъ мэхъу. УсакIом идунай хэщагъэ ухъузэ, ар уилэгъу цIыф хьалэл зафэу, къызэрыкIоу, Iэдэбэу, нахь ппэблагъэ мэхъу.

Имурад иныр кIигъэтхъэу, цIыфыгумэ афэкIоныр, цIыфыгъэм имэхьанэ аригъэшIэныр, афиIотэныр Бэгъ Нурбый фызэшIокIыгъ. Поэтическэ тхылъи 7 адыгабзэкIэ ыкIи зы тхылъ урысыбзэкIэ къыдигъэкIыгъэх, ахэм усэхэр, поэмэхэр адэтых: «Хъярым пчъэр фыIусэхы», «Тыгъэпс», «Гъэбэжъу огъот», «Гъэтхэ нэплъэгъу», «Къошыныжъым итхыд», «ЧIыгум игупсэф», «ГъэшIэрэ тын». УсэкIэ тхыгъэ романэу «МэшIочIэ мыкIуас» зыщымыIэжь уж къы­дэкIыгъ. «Поле добра» зыфиIорэр Москва 1982-рэ илъэсым къыщыдэкIыгъ. «Къошыныжъым итхыд» зыфиIоу Нурбый ытхыгъэм тешIыкIыгъэ спектаклэ Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ театрэ щагъэуцугъ.

КIэлэеджакIозэ къыздиштэгъэ усэным ыгуи, ышъхьи афэгъэзэпагъэу, зэхэшIэ блэрхэмкIэ ушъэгъэ сатырхэу къыпэ­блэгъэ цIыф гупсэхэу илъапIэхэм, Адыгэ хэкум, тичIыпIэлъэ джэнэтэу нэм фэмыплъырэм афэгъэхьыгъэхэр еусых. Джа такъикъхэм ыгукIэ гупшысэ тамэм ыIэтэу, быбырэм фэдагъ Нурбый.

Усэхэм язакъоп, ытхыгъэх поэмэхэри. Ахэм цIыфхэм гугъэ-гупшысэу яIагъэхэр, щыIэныгъэм зэрэфаблэхэрэр, пый мэхъаджэр тичIыгу къызебанэм, советскэ народыр зэрэзэмыблэжьыгъэр, лъэпкъыбэр зыщызэдэпсэурэ хэгъэгушхом изы Iахьэу Адыгеими икIыгъэ цIыф мин 80-м ащыщ горэми къу­малыгъэ зэрэзэримыхьагъэр, Андырхъуаем, Бжыхьакъом, Ацумыжъым, Къошым, Нэхаем, Тхьагъушъэм, ШIуцIэм ялIыгъэ-­псэемыблэжьныгъэ адыгэ лъэп­къымкIэ напэу, щытхъуцIэ лъапIэу «Советскэ Союзым и ЛIы­хъужъ» зыфиIорэр къазэ­рарапэсыгъэр, адыгэ пIуныгъэ­гъэсэныгъэм ыпшъэ укIожьынэу зэрэщымытыгъэр къыушыхьатыгъ. УсакIоу Бэгъ Нурбый итхылъхэм, ипоэмэхэм, романэу «МэшIочIэ мыкIуас» зыфиIорэм тхакIом илъэпкъ гъунэнчъэу зэрикIасэр, ащ итарихъ куу зэ­рэщыгъуазэр, ежь усакIор заом хэмытыгъэми, гукIэ а зэкIэ зэхишIэу тхагъэ.

Усэ-романэу «МэшIочIэ мыкIуасэр» произведение анахь дэгъоу тилитературэ хэтмэ ащы­щэу плъытэнэу сэ сшъхьэкIэ къысщыхъугъ. Адыгэм идунэететыкIагъэр, изэхэхьэпIэ-зэхэгущыIэжь чIыпIэу хьакIэщыр зыфэдагъэр, ар зэрэзэIухыгъагъэр, уахътэм итхыпхъэу, на­хьыжъ Iушхэм ягупшысэ зынэсыщтыгъэр, нэмыкIхэри Бэгъ Нурбый итхыгъэхэм ащыкIэгъэ­тхъыгъ. Адыгэ фольклорым ифэ­мэ-бжьымэ ащызэхэошIэ, ишIыкIэ-гъэпсыкIэхэр ахэм фэ­къулаеу тхакIом ащигъэфеда­гъэх.

Бэгъ Нурбый адыгэ литературэм я 60-рэ илъэсхэм къыхэхьэгъэ кIочIакIэхэм ащыщ. Ытхыхэрэр 1962-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу хиутыщтыгъэх. Иусэхэр, поэмэхэр, балладэхэр, усэкIэ тхыгъэ романыр зыдэт тхылъи 7 адыгабзэкIэ ыкIи зы тхылъ урысыбзэкIэ къыдигъэкIыгъэх.

Итворческэ жьыкъащэ анахь зызэтеуцуагъэу, къызынэфагъэм идунае ыухыгъ, илъэс 57-рэ ыныбжьыгъ.