Махатма Ганди

Мохандас Карамчанд Ганди е Махатма Ганди (хин.-бз. मोहनदास करमचंद गाँधी) — Индием ифитыныгъэм къыдэшъхьэм, къэзгъэжагъэхэм ащыщыгъ Британиешхом къыхагъэкӀыным шъхьэкӀэ. Хабзэ "зэончъ" еджэу къыригъэжагъэм цӀыфыбэ ауж ихьагъ.

Итхыдэр

ЛъэпкъкӀэ Мохандас кастэ вайшияхэм къахэкӀыгъ. Яунагъом хабзэу хъуагъэм амалынчъэу пылъхагъ, лъэшэу ащ янэ Путлибай кӀэлъыплъыгъ. ТхьэлъэӀухэр, мэфэкӀхэр, вегетарианизм, тхьэтхылъ джыныр — ахэрыгъ Мохандас икӀэлэгъоу зэманым зыпылътэрэр.

Илъэс пшӀыкӀуищ щырикъуагъэм Мохандас иныбджэгъу пшъашъэ Кастурбай къырагъэщыгъ. Яунагъом быниплӀ агъотыгъ, къуищ, ахэр: Харилал, Манилал, Рамдас, Девдас. Икъо нахьыжъ Харилалыр унагъом иригъэкӀыгъэ, икъоу къимылъытэу, ипсэукӀэм папкӀэ — ичӀасыгъ: шъуадэ, къэкӀухьан, джэгун, зытӀущ диныр зэрехъокӀыгъ, сифилис къеузэу илӀыкӀыгъ. Адрэй икъо хъуагъэхэр ежьыми илэжьыгъэм пылъхагъ.

Илъэс пшӀыкӀуибгъу щырикъуагъэм Мохандас Лондон еджакӀо макӀор, иуристэу къеухыри Индием къегъэзэжьырэр 1891 гъэм. Хэгъэгум дэж илэжьыгъэм шIуагъэшхо къызэрыфемыкӀагъэм папкӀэ 1893 гъэм Мохандас Ипшъэ Африкэм ежьэрэр. Ащ дэжьым кӀедзэ индиехэм япӀалъэм пылъын. Ащ дэжьым дэжь апэрэу къегъэшъхьапэр сатияграха (зэончъэ пэщытыныгъэ). Идунай тетыкӀэ-гупшысэгъом мыхьэнэ бэрэ хэзылъхьагъэр тхылъ Бхагавадгита.

Индием ифитыныгъэ кӀэдзэгъор

Индием ифитыныгъэм щыпылъ зэманыгъом Махатма къегъэшъхьапэр сатияграха, ащ фэдэу: индие чылэм Британие къыращ хьэпщыпхэрэр къамыщэфэу, къамыгъэшъхьэпэу, ащ нахьыбэу Британием ихабзэ пчъагъэм ебакъохэу, къамылъытэхэу.

Нахьышъхьэу алэжьыгъэм къилъытэгъэр:

Британие чӀыхьхэр индиехэм къамыштэнэу (яӀэхэр атыжьынэу)
ХабзэдэгъэкӀ Хасэм ихэхыгъэм чылэр хэмыхьэнэу
Хэйхэм, ӀэнатӀэгъохэм, инджылыз егъэджапӀэхэм Ӏумыхьэнэу/щымыӀэнэу
Европэй щыгъынхэр зэрамыхьэнэу
Цэй щэкӀым нахьыбэу пшӀэ фэшӀын
Уасэ мытын

Сын фэшъагъэхэр

Радж Гхат
Махатма Ганди и мемориал АШЗ-м
Исынэу, мемориалэу къэлэ пчъагъэм, къэрал пчъагъэ дунэй пстэум идэжь: Нию-Йоркым, Сан-Франсискэм, Мэзкуум, Лондоным пэмыкӀ пчъагъэхэм.

ИгущыIэ цӀэрыӀохэм ащыщ

"АпэкӀэ укъалъытагъэп, тӀанэ къыпщедэхьэшххэ, аужкӀэ къезауэхэ. ИкӀэм о уатекӀо."

"Дунэим и инагъыр ирекъор цӀыф къэс зыфэныкъор игъотышъун, ау цӀыкӀущэ, цӀыфхэм янэпсеягъэр иррегъэкъун"

ПэмыкӀхэр

Джавахарлал Неру
Индира Ганди
Индиэ Лъэпкъ Конгресс
Ганди (кино)
Сатьяграха