ШыкӀэпщынэ

ШыкӀэпщынэ (кӀахыбзэкӀэ шыкӀэпщын, пхъэпщын, беслъ-бз. шыкӀэпчынэ) — адыгэ бзэпс Ӏамэпсымэхэм ащыщ. А цӀэм нэмыкӀэу етӀуанэ цӀэ зэрехьэрэр «пхъэпщынэ».

Орэдым къыдеон, къашъо мэкъамэ къызырыхахырэ адыгэ Ӏамэпсымэ.

ШыкӀэпщынэр адыгэ лъэпкъым чӀыпӀэшхо еубытыгъ, хьэкӀэщ хабзэм, гъэсэныгъэм пыкӀау. ШыкӀэпщынэм еошъуныр, дэжъыоныр сэбыIхэм ягъэсэныгъэм хэтыгъ. Нарт къэбархэм, орэдыжъхэм, гущыIэжъхэм къэӀофыгъоу бэрэ къахекӀырэр шыкӀэпщынэм теуфэу, лъэпкъым ижыжъ лъандэрэ зэрэхэтыгъэр.

ЦӀэр

ИцӀэр гущыIищэу зэхэлъыр ары: «Шы», «КӀэ», «Пщынэ» — а гущыIэм къеӀуатэ шыкӀэпщынэм изэхэлъыкӀэ. Джырый шыкӀэпщынэхэм ябзэпсхэр гъукӀэкӀапсэм къыхэкӀыкӀ; пэсэрэй шыкӀэпщынэм ибзэпсхэр шым икӀэм къыхахыгъагъ.

ЗыхэлъыкӀэр

ШыкӀэпщынэ шъыпкъ

Пкъыр, пщэр, шъхьэр зы пхъэ такъырым къыхахыгъагъ (кӀэй, къужъай, пцэй). ШыкӀэпщынэныбэр — пкъыр къызхэхыгъэ пхъэми къыхакӀыкӀыгъагъ е пхъэ нахь шъабэм (псэй, остыгъай).

ШыкӀэпщынэм икӀыхьагъэр см 70; пкъым ибгъуагъэр см 7—20; пкъым икууагъэр см 4—8; бзэпситӀур шъхъэм идэжь шыкӀэпщынэтхьакӀумэхэм егъэупытау шыкӀэпщынэлъакъом нэс къехыхагъ, бзэпс шӀогъэнапӀэхэм нэс, пшъэм дэжь Ӏапщэпх идзау щытыгъ, шъом къыхэкӀыкӀау — шъом къыхэкӀыкӀау. Пкъым икӀыбагъэм «Мыстхъу» е «Мэзыщэ» телъыгъ, еоным ипэкӀэ щабзэр ащ щэхъу.

ГъукӀэ бзэпс шыкӀэпщынэ

Джырый шыкӀэпщынэр виолончел-скрипкэ оркестр Ӏамэпсымэхэм ехьщышъоу щыт. Ибзыпсэхэр гъукӀэкӀапсэм къыхэкӀыкӀагъ, ябжьыгъэри плӀы мэхъу. ШыкӀэпщынэ щабзэри европэу щыт.

А шыкӀэпщынэм исурэт зэшӀогъуцоным зи лэжьыгъэ хэлъыр Шъаожъ Елмырзэ.

Зэреоныр

ШыкӀэпщынэм и еокӀэныр тӀуоу зэхьщэщэкӀыр:

КъокӀыпӀэ лъэныкъо еокӀэ (бзэпсхэр шыкӀэпщынэпшъэм текъозэн; къэбартай, абадзэ еокӀэ)
КъохьэпӀэ лъэныкъо еокӀэ (теӀэбагъо, шыкӀэпщынапщэм нэмысэу бзэпсым текъозэныр; кӀахэ адыгэхэм яеокӀэ)

Джырый зэманым икъэгъэфедэныгъор

ШыкӀэпщынэр бэрэу къагъэфедэ Ӏамэпсымэхэм ащыщ къашъо ансамбылхэм «Кабардинка», «Налмэс», «Меркуриим». Ащ елъытау шыкӀэпщынэ еоным иегъэсэныр шIоу зэшӀогъуцоу щытэп, здагъасэ бэрэр Ипшъэ Кавказым и Къэралыгъо Арт Институтым Налшык къалэ дэтым.

Пэсэрэй шыкӀэпщынэм и зэшӀогъэуцожьын и егъэджэнымкӀэ лъэжьыгъэшхо хэзылъхьэр ГъукӀэ Зэмудин. Ащ и шӀагъэкӀэ Адыгэ къэралыгъо Университетым студентхэр щегъасэ, Адыгэ республикэм и ИскуствэхэмкӀэ кӀэлъыцӀыкӀу еджапӀэу Лъэцэрыкъо Ким ицӀэкӀэ щытыми цӀыкӀухэр щегъасэ.